Groet Petra
Opaal behoort tot de kwarts groep. Het heeft de samenstelling van kwarts, nl. SiO2. Daarnaast bevat opaal een variabele hoeveelheid water. Vaak ligt het watergehalte tussen de 4 en 9%, het kan echter oplopen tot 25%. Opaal heeft een zeer variabel uiterlijk. De hardheid varieert tussen de 5 en 6, opaal is dus wat zachter dan kwarts. Daarnaast is ook het soortelijk gewicht lager, nl. tussen 2.0 en 2.25.
Ondanks dat opaal tot de kwartsgroep behoort zijn er toch wel grote verschillen met kwarts. Het belangrijkste verschil is de kristalvorm. Kwarts is duidelijk kristallijn, het kan zeer kleine tot zeer grote kristallen vormen. Dat is niet het geval met opaal. De meeste opalen hebben helemaal geen kristalvorm, ze zijn m.a.w. amorf.
Hoe ontstaat opaal? Door oplossing van kwarts in water kan een gelachtige kwartsoplossing ontstaan. Deze gel kan langzaam uitharden. Deze uitgeharde gel heeft dan de samenstelling van kwarts, met extra water, en wordt dan opaal genoemd. Gelachtige kwartsoplossingen kunnen op verschillende manieren ontstaan. Regenwater kan in de ondergrond gaan circuleren waardoor het warm wordt en kwarts kan oplossen. Ook andere waterige oplossingen kunnen in de aardkorst circuleren en kwarts oplossen. De oplossingen kunnen via hete bronnen naar buiten komen en op de aarde opaal vormen. De oplossingen kunnen ook door gesteenten circuleren en daar holten opvullen en uitharden tot opaal. De meeste opaal ontstaat waar kwartsrijke oplossingen zijn ontstaan door het oplossen van skeletjes van organismen die uit kwarts bestaan. Dit is b.v. het geval bij de opalen die in Australi? zijn ontstaan. De opaal bevindt zich hier in een soms kleiig zandsteen. De opaal vult onregelmatige holten op of bevindt zich als dunne laagjes in het gesteente.
In edelsteenkwaliteit opaal bevindt zich in de structuur kleine bolletjes in een hexagonale en/of kubische dichte bolstapeling.
Tussen de bolletjes bevind zich water.
Als wit licht door de kleurloze opaal gaat kan het gebeuren dat op het grensvlak van de bolletjes en het water bepaalde golflengten gebroken worden en als spectrale kleuren gereflecteerd worden en naar buiten komen.
Indien de bolletjes in de structuur regelmatig gerangschikt zijn ontstaat een prachtig kleurenspel. Zodra de lichtinval verandert veranderd ook de kleuren.
Dit wordt nu opaliseren genoemd.
Vooral de opalen met spectaculaire lichteffecten en kleurenspel (edel opaal) zijn als edelsteen zeer gewaardeerd.
Bij opalen die een bolletjes structuur hebben en zeer onregelmatig is kan een ander effect optreden. Het blauwe deel uit het licht wordt gereflecteerd waardoor de opaal een melkachtig blauw uiterlijk krijgt. Het gele en het rode deel uit het licht worden echter door de bolletjes doorgelaten en komen aan de andere kant van de opaal weer naar buiten. Dit wordt "opalesceren" genoemd. Hoe dieper het rood dat de opaal verlaat des te kostbaarder is de opaal.
Onderhoud van Opaal
Opalen zijn delicaat, maar de moeite waard om er goed voor te zorgen. Hun meest belangrijke zwakte heeft te maken met het watergehalte. Als een opaal droog wordt, zal hij barsten en scheuren. In de meeste gevallen hebben ze geen behoefte aan een bijzondere zorg tijdens opslag. Echter, als je woont in een zeer droog klimaat, of ze in een te droge kamer bewaard, zijn een aantal voorzorgsmaatregelen nodig. Bewaar ze in een strakke plastic zak, met een vochtig stukje katoen of stof, dit voorkomt uitdroging.
Opslaan van een opaal in olie of glycerine wordt niet aanbevolen. Het is onwaarschijnlijk dat de Opaal schade oploopt, maar het is onnodig en een vervelend karweitje om de steen weer schoon te maken.
Door hun watergehalte, zijn opalen ook zeer gevoelig voor plotselinge veranderingen in temperatuur. Een klant van mij droeg een broche op de buitenkant van haar jas. Thuis komende vanuit de kou van buiten hing ze haar jas op de kapstok in haar warme huis. Na enige tijd was er een hoorbaar "kraken" alsof haar opaal zichzelf vernietigde.
Opalen vinden het niet erg om warm of koud te hebben, maar het is de snelheid van verandering dat schade aanricht. Je moet de situatie zoals hierboven vermijden. Gewoon een opaal onder de kleding dragen zal hen beschermen. Opalen ook niet bewaren in de buurt van een warmtebron, een open raam, enz., waar ze kunnen worden blootgesteld aan plotselinge temperatuurschommelingen.
Daar ze enigszins zacht zijn, kunnen ze gemakkelijk krassen. Besef ook dat een groot onderdeel van stof kwarts is met een hardheid 7. Een opaal met een hardheid van 5,5 tot 6, welke stoffig is en afgeveegd wordt zal geleidelijk aan zijn glans verliezen en krassen.
De oplossing is om opalen schoon te maken met een zachte doek of borstel, een mild reinigingsmiddel en water op kamertemperatuur. Spoel vervolgens de sieraden om resten te verwijderen.
Doubletten en tripletten met dezelfde methode, schoonmaken maar niet in de ultrasoon. Hierdoor kan de lijm loslaten of ontbinden waarmee de lagen op elkaar zijn gebracht. Preventie is de beste oplossing is voor krassen en steenslag. Opalen zijn het meest geschikt voor oorbellen, broches, en hangers. Deze juwelen hebben weinig contact met hardere objecten, in vergelijking met stenen in ringen.
Indien opaal toch als juweel in een ring is aangebracht, zorg er dan voor dat je de ring verwijdert voordat je lichamelijke activiteiten zoals tuinieren en sporten gaat uitoefenen. Ook de edelsteen niet onder dompelen in vloeibare chemische oplossingen, zoals afwaswater. Opalen zijn poreus en absorberen vloeistoffen.
Opaalsoorten
Edel opaal
Witte opaal .Wit of licht getinte grondkleur en een bont kleurenspel.
Zwarte opaal .Een donkergrijze, donkerblauwe , donkergroene of grijszwarte grondkleur.
Opaalmatrix .Een bandachtige vergroeiing of schubachtige ingroeiing.
Boulder opaal .Edel opaal met de donkerste ondergrond, grootste kleurenspel en hoge vastheid.
Harlekijn opaal .Doorzichtig tot doorschijnend met opvallende segmentachtige kleureffecten.
Jelly opaal .Blauwachtige groene edel opaal met beperkt kleurenspel.
Chrystal opaal .Weinig rode reflecties op kleurloze glazen ondergrond.
Girasol opaal .Een bijna kleurloze, doorzichtig edelopaal met blauwachtige lichtschijn.
Vuur opaal
Vuuropaal genoemd naar de Orange kleur vertoond meestal geen opaliseren, dit komt zelden voor en is meestal melkachtig troebel. De beste kwaliteiten zijn helder en doorzichtig en worden meestal gefacetteerd. Vuuropaal is zeer gevoelig voor elke vorm van druk.
Gewone opaal
Agaat opaal .Agaat met lichte en donkere opaallagen.
Houtopaal .Geel- of bruinachtige opaal als versteend hout.
Honig opaal .Honinggele, doorschijnende opaal.
Melk opaal .Doorschijnend melkwitachtig, vaak met roodachtige waas.
Mos opaal .Melk opaal met donkere dendrieten.
Was opaal .Geelbruine opaal met wasachtige glans
Verwerking van opaal
Wit opaal is de meest verkochte vorm van opaal.
Wit edelopaal heeft meestal een witte of licht getinte grondkleur en een bont kleurenspel.
Wit opaal komt overwegend voor in Zuid Australi?.
De meeste opaal in Australi? die gewonnen wordt, is wit opaal. Zodoende is het de meest betaalbare vorm van opaal.
Wanneer we dit type opaal slijpen, blijft 50% over, de overige 50% is niet te gebruiken.
Kristal opaal is een perfect voorbeeld van een uitdaging voor de facetteerder.
Wanneer we dit type opaal slijpen, blijft 50% van de ruwe opaal over, de overige 50% is niet te gebruiken.
Kristal opaal is puur gehydrateerde kiezelaarde en zijn prachtige transparantie en intense, kleur, maken dat hij erg gewild is onder opaalliefhebbers en opaaldealers.
Boulder opaal is de zeldzaamste vorm van opaal. Het is opaal met de donkerste ondergrond, kleurenspel en hoge vastheid.
Het heeft een onregelmatige vorm en oppervlak.
Boulder opaal wordt gevormd in de barsten en scheuren.
95% van dit soort opaal gaat verloren tijdens het slijpen.
Zwart opaal
Het waardevolste en populairste opaal onder de opalen.
Het wordt ?zwart opaal juweel? genoemd aangezien de kleurenbalk bovenop een natuurlijke zwarte basis van kleurloos opaal ligt: kristal opaal dat gevuld is met zwart of grijs ijzeroxide. Dit vormt de ?zwarte stormwolk? achter de ?regenboog? die de kleur van de opaal naar voren laat komen.
Zwart opaal komt voor in alle kleuren van de regenboog. Rood is de zeldzaamste en duurste kleur
Doublet & Triplet Opaal
Doublets hebben een dun laagje van kristal opaal dat is vastgemaakt aan een
ondergrond van kleurloos opaal of ijzererts, dat de kleur van de opaal goed
laat uitkomen.
Triplets zijn doublets met een kristallen kapje daarbovenop dat als lens dient
om de kleur van de opaal te vergroten en te versterken.
Synthetische opaal
Synthetische opaal is in een laboratorium gekweekt. Het is uitgevonden door de CSIRO. Het duurt ongeveer 14 tot 18 maanden om het te produceren. Gemaakt opaal heeft dezelfde chemische samenstelling en fysische eigenschappen als natuurlijk opaal.
De Gilson formule is een fijnere, synthetisch opaal en wordt beschouwd als de beste in laboratoria groeiende opaal, die ongetwijfeld het moeilijkst te herkennen is als synthetisch.
Petra (Fortalantis)